آسپیراسیون ریوی | طرز کار دستگاه ساکشن

اکسیژن مورد نیاز بدن از طریق دستگاه تنفسی تامین می‌شود. این دستگاه شامل بینی و دهان، حلق، نای و ریه یا شش ها می باشد. مهم ترین بخش دستگاه تنفسی، ریه ها می باشند که از کیسه های هوایی و سلول‌های تنفسی تشکیل شده اند. تنفس صحیح و سلامت ریه ها، از عوامل مهم در اکسیژن رسانی به اعضای بدن می باشند. گاهی به دلیل بیماری های ریوی یا ورود مواد متفرقه به ریه، مشکلاتی در تنفس فرد ایجاد می‌شود. آسپیراسیون ریه، یکی از مشکلاتی است که موجب اختلال در تنفس فرد و اکسیژن تراپی به اعضای بدن می گردد.
آسپیراسیون ریوی به معنی ورود خلط و ترشحات دهان و معده به مجاری تنفسی و شش ها می باشد. این پدیده به طور مستقیم موجب مرگ نمی شود اما با کاهش اکسیژن خون و افزایش احتمال عفونت ریه ها، موجب اختلال در سیستم تنفسی و سلامت فرد می گردد.

آسپیراسیون در چه کسانی رخ می دهد؟

آسپیراسیون در نوزادان، افراد غرق شده در آب، افراد دچار سکته ی مغزی و افراد تحت عمل جراحی با بیهوشی رخ می‌دهد.  این اتفاق در نوزادان ۱ تا ۶ ماهه توسط رفلاکس معده بروز می کند. در شیرخواران و نوزادان، عدم تکامل دریچه ی معده و مصرف شیر خشک، از دلایل عمده ی ایجاد رفلاکس معده می باشند. با رفلاکس معده و بازگشت محتویات موجود در معده به مری و حلق، ورود این مواد به درون ریه صورت می پذیرد که موجب اختلال در تنفس می شود. سرفه، احساس خفگی، قرمز و کبود شدن صورت نوزاد نشانه ی آسپیراسیون دستگاه تنفسی می باشند.

جلوگیری از آسپیراسیون نوزادان

به منظور جلوگیری از آسپیراسیون نوزادان، توصیه می‌شود موارد زیر رعایت شوند.

1. از پرخوری و پر شدن معده ی نوزاد جلوگیری شود. به صورتی که دفعات شیردهی افزایش یافته و مقدار شیر مصرفی در هر وعده کاهش یابد.
2. محل خوابیدن و قرار دادن نوزاد، دارای شیب ۲۰ الی ۳۰ درجه باشد، بدین صورت از جمع شدن مواد غذایی در حلق و ورود آن به ریه جلوگیری می‌شود.
3. پس از شیردهی نوزاد، به مدت ۱۰ الی ۱۵ دقیقه نوزاد را به صورت سرپا نگه داشته و از خواباندن وی پرهیز شود.

عوامل ایجاد آسپیراسیون ریوی

آسپیراسیون ریوی عمدتا به دلیل اختلال در عمل بلع، اختلال اسفنکتر نای و اسفنکتر معده صورت می پذیرد. در افراد مبتلا به بیماری های عصبی و دارای ناتوانی ذهنی یا افراد بیهوش، احتمال بروز این عارضه بیشتر می باشد.

1. در افراد ی که دچار سکته ی مغزی شده اند، کنترل عمل بلع و رفلاکس معده دچار اختلال می شود. به همین دلیل احتمال ورود غذا و بزاق به درون نای افزایش می یابد.
2. در افراد غرق شده در آب، احتمال ورود آب به ریه بسیار بالا می باشد و پس از نجات فرد، باید ساکشن انجام گیرد.
3. افرادی که به منظور عمل جراحی، بیهوش می شوند. باید ۸ ساعت قبل از عمل ناشتا باشند و از مصرف مواد غذایی پرهیز نمایند. در صورتی کهNPO TIME این افراد ناقص باشد، احتمال رفلاکس محتویات درون معده به حلق و نای وجود دارد.
4. در افراد مبتلا به پارکینسون، MS و اختلالات عصبی، کنترل اسفنکتر معده و حلق دچار اختلال می شود. به همین دلیل احتمال ورود ماده ی خارجی به نای و ریه وجود دارد.
5. در افراد بیهوش به هنگام، لوله گذاری نای و خروج لوله ی جایگذاری شده در نای، احتمال ورود خلط و مواد خارجی به درون نای بسیار زیاد است.
6. در افرادی که تحت تاثیر الکل تگری، اوردوز می کنند، احتمال بازگشت محتویات معده به درون نای و ریه بسیار زیاد است.
7. در افراد چاق، احتمال اختلال در عمل بلع و رفلاکس معده وجود دارد.

اقدامات لازم به هنگام آسپیراسیون ریوی

قبل از توضیح اقدامات لازم جهت رفع آسپیراسیون ریوی، آگاهی به علائم ابتلا به این عارضه لازم می باشد. تنگی نفس، خس خس سینه، قل قل ریه ها، سرفه کردن، کبودی صورت، احساس خفگی و سطح اکسیژن خون پایین  از علائم آسپیراسیون می باشند.

افرادی که هوشیار هستند، در این گونه مواقع درخواست کمک می نمایند. پس از مشاهده ی علائم آسپیراسیون و اطمینان از وقوع این عارضه، اقدامات لازم زیر جهت رفع این مشکل، صورت می پذیرد.

• در صورت پریدن مواد غذایی و مواد خارجی به درون گلو و حلق، به روش مانور هایملیخ فرد نجات داده شود.
• در غیر اینصورت، فرد به پهلوی راست خوابانده شود.
• راه تنفس هوایی دهان و بینی بیمار باز شود.
• با استفاده از دو انگشت سبابه و انگشت کنار آن، به صورت قاشقی مواد موجود در دهان و حلق بیمار خارج گردد.
• در صورت تداوم سرفه و تنگی نفس، فرد به بیمارستان ارجاع داده شود یا در منزل ساکشن صورت بگیرد.
• هنگامی که در بیمارستان این اتفاق برای فرد رخ دهد، مراحل بالا انجام میشود، فقط به جای استفاده از انگشتها، با از دستگاه ساکشن، محتویات درون حلق و نای خارج شوند.  توصیه می‌شود، از نلاتون های بزرگ که در رنگهای قرمز ،نارنجی و سبزموجود می باشند، استفاده شود.

طرز کار دستگاه ساکشن

ساکشن به معنی خارج نمودن ترشحات و مخاط اضافی در بیماران مبتلا به آسپیراسیون ریوی، از حفره ی بینی، دهان، حلق، نای و ریه می باشد. دستگاه ساکشن در بیمارستان و منزل، قابل استفاده می باشد. پرستاران آموزش های لازم جهت انجام انواع ساکشن را یاد گرفته اند و در منزل یا بیمارستان، ساکشن ریه ی بیماران را انجام می دهند.

برای بیمارانی که در منزل به ساکشن نیاز دارند، توسط متخصصین پرستاری، عمل ساکشن ۳ الی ۴ بار در روز صورت می پذیرد. در صورت ناکافی بودن ساکشن، مخاط و مواد مضر در ریه باقی مانده و موجب عفونت ریه می گردند.

تکرر ساکشن و انجام بیش از حد آن، موجب افزایش ترشحات ریه می گردد. به همین علت، ساکشن باید توسط پرستاران و متخصصان انجام شود، زیرا آنها مرز بین ساکشن کافی و ناکافی را به خوبی درک می کنند.  هنگام تنگی نفس، تاکی پنه، خس خس نفس، قل قل ریه، اختلال در تنفس، کبودی صورت و کاهش اکسیژن خون، انجام ساکشن الزامی می باشد.

عمل ساکشن به صورت PRN است، یعنی طبق تشخیص پرستار و پزشک، در مواقع ضروری انجام می شود.

محتویان دستگاه ساکشن

دستگاه ساکشن شامل : موتور الکتریکی، مولد خلاء و فشار منفی، لوله ی ساکشن، کانکتور و نلاتون می باشد.

• کانکتور در دو رنگ آبی و سفید موجود می باشد، کانکتور آبی با سایز بزرگ و کانکتور سفید با سایز کوچک می باشد.
• نلاتون ها در رنگ های و اندازه های مختلف ارائه می‌شوند. نلاتون آبی برای نوزادان زیر یکسال مناسب می باشد. نلاتون مشکی مناسب کودکان ۱ تا ۴ سال، نلاتون سفید برای کودکان ۴ ساله و حتی بزرگسالان مناسب می باشد. نلاتون های قرمز، نارنجی و سبز فقط مناسب بزرگسال می باشند. استفاده از نلاتون های نامناسب و سایز بزرگ برای نوزادان و کودکان، سبب خونریزی و خلط آوری حلق و نای می‌گردد.

مراحل انجام ساکشن

ساکشن طی مراحل زیر انجام می‌شود:

1. ابتدا فرد را به پهلوی راست خوابانده و راه تنفس هوایی باز شود.
2. به منظور جلوگیری از هیپوکسی بیمار، حدود یک به بیمار اکسیژن خالص داده شود.
3. ۱۵ سانتیمتر از نلاتون از راه دهان به حلق بیمار وارد شود. اندازه ی دقیق نلاتون از نوک بینی تا لاله ی گوش قابل اندازه گیری می باشد.
4. دستگاه را روشن نموده و نلاتون به صورت دورانی در حلق بیمار حرکت داده شود.
5. مدت ساکشن در بزرگسالان ۱۵ ثانیه و در کودکان ۵ ثانیه می باشد.
6. اعمال پوزیشن مناسب و چس فیزیو، در کیفیت ساکشن و خروج بهتر خلط موثر می باشد.

کلام آخر

در این مقاله شما را با آسپیراسیون ریوی و روش های نجات جان بیمار در هنگام آسپیراسیون ریوی آشنا کردیم. از نظر ما دستهایی که شفا می دهند مقدس تر از لبهایی هستند که دعا می خوانند، شما نیز با کسب آموزش و بدست آورن مهارت  شفا دهنده زندگی دیگران باشید .ما در تیم قدرتمند Jamshidian Healt با برگزاری دوره های آموزشی مجازی بالینی گامی در جهت بهبود وضعیت سلامت کشورمان برداشته ایم. نکته های طلایی دوره برای همه افراد جامعه کاربردی و ضروری خواهد بود. جهت کسب اطلاعات بیشتر می توانید به سایت معتبر استاد خسرو جمشیدیان یا اینستاگرام مراجعه نماید.