انواع بیهوشی | بیداری حین بیهوشی

در پزشکی، برای درمان بیماری ها از روش های درمانی به همراه داروهای طبیعی یا شیمیایی بهره می‌گیرند. در بعضی موارد، به دلایلی چون بحرانی بودن شرایط جسمی، بهبود سریع بیماری و یا به منظور جلوگیری از پیشروی بیماری در بدن بیمار، فرد را تحت عمل جراحی قرار داده و درمان می‌کنند. در طبابت به منظور کاهش درد بیمار، بهبود عملکرد پزشک و افزایش کنترل، طی عمل جراحی فرد را به صورت نقطه ای یا عمومی بیهوش می‌نمایند.

آشنایی با انوع بیهوشی

آشنایی به انواع بیهوشی و داروی بیهوشی در شناخت راه های دفع مواد بیهوشی بعد از عمل مفید است. این فرآیند به دو صورت عمومی و نقطه ای امکان پذیر می باشد. برای جراحی های دارای حساسیت زیاد، زمان طولانی و دقت بالا مانند‌ جراحی قلب، جراحی های داخلی، جراحی سینه، جراحی تعویض مفصل زانو، جراحی زیبایی بینی، جراحی گوش داخلی و جراحی مغز از بیهوشی عمومی بهره می‌گیرند.

بی حسی یا بیهوشی نقطه ای، به طور معمول در جراحی های ساده و کم استرس تر رایج می باشد. در جراحی های مثل نیمه تنه ی پایینی بدن، عمل سزارین زنان، جراحی دندان، جراحی فتق و جراحی چشم از منطقه ای استفاده می‌شود. بیهوشی عمومی از طریق تزریق یا استنشاق دارو توسط بپزشک انجام می‌شود. هر کدام از داروها خاصیت متفاوتی دارند که با تاثیر گذاری بر سیستم عصبی مرکزی‌(مغز) موجب بی هوشی فرد می‌ شوند.

ناشتایی در بیهوشی عمومی

یکی از نکات مهم در عمل جراحی توجه به ناشتا بودن بیمار قبل از عمل می باشد که عدم رعایت آن باعث آسپیراسیون ریوی و در ادامه عفونت ریه می شود. در بی هوشی عمومی باید معده خالی باشد چون دریچه ها شل شده و احتمال ورود محتویات معده به نای وجود دارد. مدت زمان ناشتایی قبل عمل در بزرگسال، حداقل ۶-۸ ساعت می باشد.

برای آب، چای، نوشابه، مایعات بدون تفاله حداقل ۲ ساعت ناشتایی لازم است. مدت زمان ناشتایی قبل عمل در اطفالی که با شیر مادر تغذیه می شوند ۴ ساعت و برای شیرخشک و سایر شیرها ۶ ساعت ناشتایی لازم است.

داروهای بیهوش کننده ی تزریقی

داروهای بیهوش کننده ی تزریقی، از طریق تزریق به رگ، عضله و طناب نخاعی به خون وارد می‌شوند. گاهی اوقات ماده ی بیهوش کننده را از طریق سرم وصل شده به رگ، به بدن تزریق می‌کنند. پرکاربردترین بیهوش کننده های تزریقی شامل موارد زیر می‌باشند.

باربیتورات ها: اصلی ترین ماده ی بیهوش کننده ی این گروه، تیوپنتال سدیم می باشد که با کاهش فشار خون مغز، موجب بیهوش شدن شخص می‌شود. این دارو از طریق گلومرول های کلیه جذب شده و سپس از طریق ادرار دفع می‌گردد.

پروپوفول: پروپوفول با کاهش فشار خون لوب های درون جمجمه، چشم ها و صورت، موجب بیهوش شدن فرد می‌شود. این دارو سرعت انتشار و دفع بالایی دارد،  سریعا به کبد رفته و در آنجا تجزیه شده و دفع می‌گردد.

میدازولام: این دارو خاصیت آرام بخشی و ایجاد فراموشی دارد. میدازولام به آسانی در کبد تجزیه شده و فرآورده های آن از طریق سیاهرگ کبدی به کلیه رفته و از طریق ادرار دفع می‌گردد.

اتومیدیت: یکی دیگر از داروهای مناسب بی هوشی، اتومیدیت می باشد که استفاده از آن در بیماران قلبی رایج است. میزان ماندگاری اتومیدیت در خون حداقل ۱ و حداکثر ۳ ساعت می باشد. این داروهای شیمیایی از طریق نفرون های کلیه جذب شده و از طریق ادرار دفع می‌گردد.

داروهای بیهوش کننده ی استنشاقی

داروهای بیهوش کننده ی استنشاقی با تنفس وارد دستگاه تنفسی شده و از طریق سیستم تنفسی تحتانی جذب خون گشته و بر هوشیاری شخص تأثیر می‌گذارند. پرکاربردترین داروهای بیهوشی استنشاقی به شرح زیر می‌باشند.

هالوتان: این دارو با ورود به خون و کاهش حجم خون جریان یافته در رگها، موجب کند شدن عملکرد مغز و بیهوش شدن فرد می‌گردد. حدود ۳/۴ این گاز مستقیما از طریق شش ها خارج شده و بقیه در کبد تجزیه می‌شود. گاهی ایجاد ناراحتی های کبدی موقت از عوارض این دارو می باشد.

انفلوران: آنفلوران احتمالا با تأثیر بر روی گیرنده های نورون های قشر مغز، موجب بیهوش شدن فرد می‌شود. این بیهوش کننده، تنفس و ضربان قلب را هم کاهش می‌دهد. دفع این ماده ی شیمیایی از طریق ریه ها انجام می‌شود.

سووفلوران: ساختار شیمیایی سووفلوران به گونه ای است که سریع جذب و دفع می‌گردد، دفع آن از طریق شش ها صورت می‌پذیرد.

ریکاوری و دفع مواد بیهوشی بعد از عمل

ریکاوری، واحدی در کنار اتاق عمل می باشد که بیمار ترخیص شده از اتاق عمل، بلافاصله در آنجا اسکان داده می‌شود. اسکان موقت بیمار در اتاق ریکاوری به منظور نظارت بر اعمال حیاتی بدن طی بیهوشی و پس از هوشیاری است. کنترل ضربان قلب، تنفس، بررسی فشار خون  و راه های تنفسی در مرحله ی ریکاوری به طور مداوم انجام می‌ شود. مراقبت های ویژه ی ذکر شده، در اتاق ریکاوری از عوارض و پیشامدهای احتمالی جلوگیری می‌نمایند.

داروهای بیهوش کننده در فاصله ی انجام عمل تا هوشیار شدن فرد، به صورت مداوم در حال دفع شدن می‌باشند. زمانی که فرد هوشیاری خود را باز می یابد، بیشتر از ۹۵ % داروی بیهوشی از بدن وی دفع شده و فقط درصد کمی در خون، کلیه ها یا کبد باقی مانده است. هوشیاری فرد ممکن است با عوارض کم خطری چون لرز، حالت تهوع، احساس گیجی، استفراغ، هذیان گویی خفیف، مشکلات ادراری و افت فشار خون همراه باشد.

در سالمندان و افرادی که تحت عمل جراحی قلب بوده اند، عوارضی چونهذیان گویی، اختلالات شناختی و گیجی دیده می‌شود. عوارض اولیه طی یک الی دو روز برطرف شده و وضعیت فرد به حالت عادی بامی گردد. اما درمورد عوارضی چون هذیان گویی و اختلالات شناختی، می‌توان گفت گاهی یک هفته الی یک ماه طول می‌کشد.

رفتارهای موثر برای دفع مواد بیهوشی بعد از عمل

از زمان ورود داروها به بدن فرد بیمار، بدن به طور خودکار مکانیسم دفع داروی بیهوشی بعد از عمل را شروع می نماید. دارو از طریق ریه، کبد و کلیه طی واکنش هایی دفع می‌گردد. اما انجام رفتارهای درست، می‌تواند پروسه ی دفع مواد بیهوشی بعد از عمل را سرعت بخشیده و عوارض بیهوشی را کاهش دهد.

• نوشیدن مایعات سالم مانند‌؛ آب، آبمیوه، شیر
• خوردن میوه و کمپوت به منظور پاکسازی خون
• خوردن غذاهای مقوی و سبک مانند: سوپ، فرنی، شیرعسل، شیر خرما و حریره ی بادام
• پرهیز از فعالیت جسمانی سنگین و ناگهانی
• نوشیدن قهوه و چای به منظور افزایش ادرار و پاکسازی نفرون های کلیه
• تنفس در هوای پاک به منظور پاکسازی خون و ریه ها

بیداری حین بیهوشی

خیلی از افراد این سوال را می پرسند که آیا امکان دارد که حین بیهوشی فرد بیدار شود؟ امکان بیدار شدن بیمار حین بیهوشی به هیچ وجه وجود ندارد، زیرا حین بی هوشی داروی maintenance (نگهدارنده بی هوشی) یا گاز بیهوشی به صورت مداوم تا پایان عمل به بیمار داده می شود. از طریق لوله های متصل به ماشین بیهوشی، گاز بی هوشی با کمک تنفس به بیمار داده می شود و هم از طریق دارو و دستگاه کنترل دارو، بی هوشی به بیمار داده می باشد که تا زمانی که بی هوشی قطع نشود بیمار بیدار نمی شود.

ممکن است فرد بعد از اینکه به هوش بیاید صداهایی را شنیده باشد و مدعی شوید که حین بیهوشی بیدار شده است. در این فرآیند  آخرین حسی که از بدن می رود حس شنوایی است و اولین حسی که هنگام هوشیازری باز می گردد حس شنوایی است. به همین دلیل است که شما ممکن است بعضی از کلمات را به یاد داشته باشید که مربوط به قبل از بیهوشی کامل می باشد و هیچ امکانی وجود ندارد که فرد حین بی هوشی بیدار شود.

سخن آخر

بیهوشی، وضعیت جسمی القا شده ای است که طی آن کنترل اعصاب ارادی و غیرارادی فرد از بین می‌رود. از زمان ورود داروهای بی هوشی به بدن فرد بیمار، بدن به طور خودکار مکانیسم دفع داروی بی هوشی بعد از عمل را شروع می نماید اما نوشیدن مایعات سالم و خوردن میوه و غذای سبک و تنفس در هوای پاک می‌تواند پروسه ی دفع مواد بیهوشی بعد از عمل را سرعت بخشیده و عوارض را کاهش دهد.

آکادمی جمشیدیان هلث با برگزاری دوره های آموزشی پزشکی و پرستاری حضوری و آنلاین از جمله دوره زخم و استومی، دوره مدیریت راه هوایی، دوره تزریقات، دوره کمک پرستاری، دوره بخیه، دوره پوست، دوره بوتاکس و … با بهره گیری از تیم قوی و با مهارت، گامی در جهت بهبود وضعیت سلامت کشورمان برداشته اند.

آموزش های این موسسه به گونه ای است که مناسب تمام افراد جامعه بوده و می توانند در این دوره ها شرکت کنند و کسب مهارت کنند. این مرکز علاوه بر آموزش، می تواند در مورد تاسیس کلینیک و شروع کسب و کار در حوزه سلامت نیز به شما کمک کند تا بتوانید با بینش درست و اطمینان خاطر در این راه قدم بردارید.