عوارض بیهوشی | داروی بیهوشی
در خصوص عوارض بیهوشی چه می دانید؟ خطرات و عوارض بیهوشی به دو دسته ی پرخطر و کم خطر تقسیم می‌شوند. عوارض پرخطر، بسیار نادر می‌باشند و در سالمندان یا افراد دارای بیماری های زمینه ای مزمن، دیده می‌شوند. این عوارض شامل انفارکتوس قلبی (سکته ی قلبی)، مشکلات شدید ریوی، اختلال در شناسایی و مرگ می باشند. عوارض کم خطر شامل؛ تهوع، سردرد، سرگیجه، افت فشار خون، هذیان گویی خفیف، گیجی، کاهش دمای بدن، لرز و مشکلات ادراری می‌باشند.
فهرست عنوان
بیهوشی چیست؟
بیهوشی وضعیت القا شده ای است که به وسیله ی ایجاد اختلال در کنترل ارادی و غیرارادی جسم یا بعضی از اعضای بدن، ایجاد می‌گردد. در علم پزشکی، پس از تشخیص بیماری گاهی به منظور مداوا، فرد تحت عمل جراحی قرار می‌گیرد. با توجه به دردناک و استرس زا بودن انجام عمل جراحی، از قدیم الایام به منظور کاهش درد و بی حس شدن بیمار، از روش های متفاوت استفاده می شد. در طی بیهوشی، تمام یا قسمتی از بدن بیمار را بی حس می نمایند تا روند درمان به درستی انجام گیرد.
عوارض بیهوشی
در ادامه به تشریح عوارض بیهوشی و مدت زمان رفع آنها می پردازیم.
- سرگیجه و گیجی: پروسه ی به هوش آمدن به آسانی پروسه ی بیهوشی نیست، زیرا بدن برای دفع مواد بیهوشی بعد از عمل به زمان نیاز دارد. در نتیجه مغز و سیستم عصبی دچار گیجی و عملکرد ضعیف می‌شود. گیجی و سرگیجه از ۱ روز الی ۱ هفته طبیعی بوده و پس از آن رفع می‌گردد.
- تهوع: حالت تهوع و استفراغ ناشی از اثرات ماده ی بیهوش کننده بر روی عملکرد دستگاه عصبی مرکزی(مغز) می باشد و در ۲۴ ساعت الی ۴۸ ساعت رفع می‌گردد. نوشیدن مایعات به دفع سموم و بهبود حالت تهوع کمک می‌نماید.
- اختلال شناختی: اختلال شناختی دارای دو نوع خفیف و شدید می باشد. اختلال شناختی خفیف گاهی در افراد به هوش آمده دیده می‌شود که در همان ساعات اولیه رفع می‌شود. اختلالات شناختی شدید در سالمندان و بیمارانی که تحت عمل جراحی قلب قرار گرفته اند بیشتر بروز می‌کند. بهبود اختلالات شناختی شدید گاهی ۱ تا ۳ ماه طول می‌کشد.
- لرز: احساس لرز و سرما در بدن بیمار، به علت افت فشار خون و دمای پایین اتاق عمل می باشد. لرز بعد از عمل جراحی طی ۱ الی ۵ ساعت پس از بیهوشی رفع می‌گردد.
- مشکلات ادراری: اثرات ماده ی بیهوشی بر کلیه را نباید نادیده گرفت. مشکلات ادراری در مردان به صورت حبس ادرار و در بانوان به صورت تکرر و اختلال در کنترل ادرار نمایان می‌شود. این عارضه طی ۱ الی ۲ روز رفع می‌گردد.
کاهش عوارض بیهوشی
پیش از انجام عمل جراحی، هر بیمار پروسه ای تحقیقاتی را طی می‌نماید که به کاهش مشکلات و عوارض بیهوشی کمک شایانی می نماید. طی این پروسه، شرح حال دقیق بیمار ثبت می‌شود. اطلاعاتی شامل سابقه ی بیماری قلبی، بیماری های تنفسی، بیماری های کلیوی، سابقه ی فشارخون، وضعیت دیابت، مصرف دخانیات و مصرف داروهای خاص در پرونده ای بیمار ثبت می‌شوند.
پس از تکمیل اطلاعات اولیه، آزمایش های فیزیکی نظیر: دم سنجی، اندازه گیری فشار خون و اندازه گیری وزن صورت می‌گیرند. متخصص بیهوشی با بررسی اطلاعات بیمار، روش بیهوشی، مدت زمان بیهوشی و اقدامات لازم جهت پیشگیری از مشکلات احتمالی را برنامه ریزی می کند.
داروی بیهوشی
برای بیهوش یا بی حس نمودن شخص، از ترکیبات و مواد شیمیایی گوناگون بهره می‌گیرند که هر کدام عوارض بیهوشی خاصی در بیمار ایجاد می‌نمایند. شناخت ترکیبات داروی بیهوشی به شناخت و پیشگیری از بروز عوارض بیهوشی کمک شایانی می‌نماید. بهره گرفتن از بی حسی و بیهوشی از زمان باستان رایج بوده و امروزه ادامه دارد. طبق تحقیقات صورت گرفته، در هر منطقه به تناسب گیاهان موجود در آن ناحیه، عصاره و مواد بیهوش کننده استفاده شده است.
انواع داروهای بیهوشی
پرکاربردترین بیهوش کننده های تاریخ را در لیست زیر مشاهده می کنیم:
- شراب: شراب از انگور، گیلاس و آلبالو تهیه شده و چون حاوی الکل می باشد، بر عملکرد مغز تاثیر گذاشته و هوشیاری فرد را دستخوش تغییراتی می کند.
- گیاه بادمجان(سولانوم)، گیاه کوکا و گیاه مندریک: ریشه و برگ این گیاهان سرشار از آلکالوئید که نوعی بی حس کننده است، می باشد.
- گیاه خشخاش: از گل گیاه خشخاش، عصاره ای به دست می آید که اگر در دز پایین مصرف شود، موجب ایجاد بی حسی و کنترل درد می گردد.
- گیاه شوکران: گیاهی علفی است که عصاره ی تهیه شده از آن در بی حس کردن اندام مورد معالجه، کاهش درد، بیهوش کردن شخص و درمان دردهای عصبی، در گذشته و امروزه استفاده می‌شود.
- ترکیب آب شوکران و تریاک: مسلمانان این ترکیب بی نظیر را تهیه نموده و پارچه ای را به آن آغشته می‌کردند، سپس به روش استنشاقی شخص را بیهوش می‌نمودند.
- اتر و کلروفرم: اتر از تنه ی درخت بید تهیه شده و در گذشته، به روش استنشاقی فرد را به وسیله ی آن بیهوش می‌کردند. حالت تهوع شدید، از عوارض بیهوشی با اتر می باشد. کلروفرم ماده ای شیمیایی بود که تا پنجاه سال گذشته هم مورد استفاده قرار می‌گرفته.
- دی نیتروژن اکسید: گازی شیمیایی که به آسانی شخص را بیهوش می‌گرداند، استفاده از این گاز، منسوخ نشده است.
بیهوش کننده های مدرن، مواد شیمیایی ساخته شده در محیط آزمایشگاه می‌باشند که حداقل عوارض را در فرد ایجاد می‌نمایند.
انواع بیهوش کننده ها
بیهوش کننده ها به طور کلی به دو دسته ی تزریقی و استنشاقی تقسیم می‌شوند که به نسبت نیاز، مورد استفاده قرار می‌گیرند. در زیر به هر دو دسته خواهیم پرداخت.
۱-بیهوش کننده تزریقی و عوارض آن ها
بیهوش کننده تزریقی از طریق تزریق دوز مناسب دارو به رگ، عضله و طناب نخاعی وارد خون می‌شوند. پرکاربردترین بیهوش کننده های عضلانی شامل موارد زیر می‌باشند.
- پروپوفول: این دارو با کاهش فشار خون، سرعت جریان خون در مغز، چشم ها و صورت را کاهش می‌دهد. تأثیر این ماده به علت خروج سریع از رگها، کوتاه مدت می باشد.
- باربیتوراتها: پرکاربردترین آنها تیوپنتال سدیم می باشد که با کاهش فشار خون مغز، هوشیاری فرد را پایین می آورد.
- میدازولام: اثر این دارو به صورت فراموشی و تلقین آرامش در فرد نمایان می‌شود.
عوارض داروهای تزریقی عموما به صورت درد عضلانی، نارسایی موقت کلیه و کاهش ضربان قلب ظاهر می‌شوند که پس از یک الی سه روز رفع می‌شوند.
۲- بیهوش کننده استنشاقی و عوارض آن ها
داروهای استنشاقی از طریق ریه جذب خون شده و تاثیرگذاری سریع دارند. مهمترین آنها به شرح زیر می‌باشند:
- هالوتان: این دارو موجب کند شدن گردش خون می‌گردد. عوارض احتمالی این داروی بیهوشی، یرقان خفیف، ضربان قلب نامنظم و ناراحتی دستگاه تنفسی می باشد.
- متوکسی فلوران: بیهوش کننده ای کم عارضه بوده و با خاصیت کاهش درد همراه می باشد.
- انفلوران: مکانیسم این دارو احتمالا به صورت تأثیر گذاری بر نورون های قشر مغز و القای بیهوشی می باشد.
شایع ترین عوارض بیهوشی استنشاقی، ناراحتی های موقت دستگاه تنفسی، آمبولی ریه و سوزش گلو می‌باشند.
کلام آخر
بیهوشی وضعیت القا شده ای می باشد که به وسیله ی ایجاد اختلال در کنترل ارادی و غیر ارادی جسم یا بعضی از اعضای بدن، ایجاد می‌گردد. خطرات و عوارض بیهوشی به دو دسته ی پرخطر و کم خطر تقسیم می‌شوند که در این مقاله به بررسی این عوارض پرداختیم. وسپس در مورد داروهای بیهوشی، بیهوش کننده های تزریقی و بیهوش کننده های استنشاقی اطلاعاتی در اختیار شما قرار دادیم.
آکادمی جمشیدیان هلث با برگزاری دوره های آموزشی پزشکی و پرستاری حضوری و آنلاین از جمله دوره زخم و استومی، دوره مدیریت راه هوایی، دوره تزریقات، دوره کمک پرستاری، دوره بخیه، دوره پوست، دوره بوتاکس و … با بهره گیری از تیم قوی و با مهارت، گامی در جهت بهبود وضعیت سلامت کشورمان برداشته اند.
آموزش های این موسسه به گونه ای است که مناسب تمام افراد جامعه بوده و می توانند در این دوره ها شرکت کنند و کسب مهارت کنند. این مرکز علاوه بر آموزش، می تواند در مورد تاسیس کلینیک و شروع کسب و کار در حوزه سلامت نیز به شما کمک کند تا بتوانید با بینش درست و اطمینان خاطر در این راه قدم بردارید.
موفق باشید🙏